Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 büyüklüklerindeki depremlerden sonra özellikle bölgede yaşanan artçılar neredeyse iki aydır Türkiye’nin gündeminden düşmüyor. Bu süreçte en çok merak edilen konuların başında ise ‘sismik boşluk’lar geliyor. Fay hatları üzerinde uzun süre hareket etmemiş olan ancak büyük deprem potansiyeli oldukça fazla olan noktalara denilen ‘sismik boşluk’lar beraberinde ciddi riskler de barındırıyor. Her yıl milimetrik olarak hareket eden tektonik levhaların fay üzerindeki sismik boşluklarda hareket edemeyecek duruma gelmesi kilitlenmelere ve gerilimin artmasına neden oluyor. Bu kilitlenmeler sonucunda 100 ila 500 yılda oluşacak milimetrik hareketler aniden metrelerce yaşanıyor ve ortaya Kahramanmaraş depremlerindeki gibi ağır sonuçlar çıkıyor. Peki sismik boşlukların oluşturduğu deprem riski Türkiye’de ne kadar fazla? Milliyet.com.tr’ye konuşan Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, konuyla ilgili önemli açıklamalarda bulundu ve özellikle İstanbul’a dikkat çekti.
‘SON 7.7’LİK DEPREM SİSMİK BOŞLUKTA OLDU’
Türkiye’nin doğusu, kuzeyi, batısı ve güneyinde çok sayıda sismik boşluk olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Süleyman Pampal, son yaşanan 7.7’lik depremin Gölbaşı-Türkoğlu sismik boşluğunda olduğunu hatırlattı.
Kırılmanın yalnızca bu bölgeyle sınırlı kalmayıp güneye doğru Türkoğlu-Hatay ve kuzeye doğru Gölbaşı-Çelikhan segmentlerini de kırdığını belirten Prof. Dr. Pampal, yaşanan kırılmalardan ötürü çok büyük, yıkıcı ve uzun süreli bir depremin meydana geldiğini açıkladı.
“Kahramanmaraş’takine benzer sismik boşluklar, Doğu Anadolu fayının kuzey kesiminde ve Kuzey Anadolu Fayı’nın doğusunda, Erzincan-Karlıova arasındaki Yedisu fayında bulunmakta. Yedisu fayının kırılma ihtimali çok uzak olmayabilir.” – Prof. Dr. Süleyman Pampal
TÜM GÖZLER ADALAR’A ÇEVRİLDİ
Sismik boşluk konusu megakent İstanbul için de ayrı bir öneme sahip. Yıkıcı bir deprem sonra ‘tekrarlama süresi’ üzerinden henüz sismik boşluk oluşturacak zaman geçmemesine rağmen özellikle son dönemde Adalar’da deprem riski taşıyan bir sismik boşluk olup olmadığı birçok uzman tarafından detaylıca araştırılmıştı. Prof. Dr. Süleyman Pampal, Adalar’daki riske ilişkin şu sözleri söyledi:
“Prens Adaları ya da bilinen adıyla İstanbul’un Anadolu Yakası’nın güneyinde bulunan Adalar’ın yakınından geçen Adalar fayı, 1894 yılında kırılıp yıkıcı deprem üretmiş olup henüz sismik boşluk konumu kazanmamış, tekrarlanma süresi dolmamıştır.“
En son 1766’da kırılan Silivri açıklarında bulunan Orta Marmara fayının kabaca 250 yıllık bir tekrarlama süresi olduğunun altını çizen Prof. Dr. Süleyman Pampal, “Bu süre dolup üzerinden uzunca bir süre geçerse sismik boşluk olarak adlandırılabilir” ifadelerini kullandı.
SİSMİK BOŞLUKLAR KAYBOLUR MU?
Deprem tekrarlama süresi dolduğu halde çok uzun süre kırılmayan noktalarda sismik boşluğun kaybolduğu zannedilse de Prof. Dr. Süleyman Pampal, sismik boşlukların gerçekten kaybolup kaybolmadığını da değindi. Prof. Dr. Pampal, sismik boşlukların yüzlerce yıl dolmadan kalabileceklerini belirterek, “Bu durumu kayboldu diye adlandırmak doğru değil” dedi. Prof. Dr. Pampal, yer kabuğunu oluşturan levhaların karmaşık hareketleri nedeniyle dolma süresi uzayıp kısalabileceğini de sözlerine ekledi.
BEKLENEN İSTANBUL DEPREMİ İÇİN SON DURUM
Beklenen büyük Marmara ya da başka bir ifadeyle İstanbul Depremi, özellikle Kahramanmaraş’taki depremlerden sonra 16 milyon nüfuslu şehirde panik havası yaratmaya devam ediyor. Güneydoğu’daki 11 ili doğrudan etkileyen depremlerden sonra İstanbul’da önlem çalışmaları başlatılarak kentsel dönüşüm ve göçlere ağırlık verildi.
Olası bir büyük İstanbul depremine değinen Prof. Dr. Süleyman Pampal, tam 244 yıldır biriken enerjiye dikkat çekti.
“Yapılan çalışmalarla ilgili yayınlarda, Orta Marmara fayının sürtünme nedeniyle enerji boşaltmadığı, tam tersine kilitli bir şekilde yaklaşık 244 yıldır enerji biriktirdiği belirtiliyor. Bu da beklenen depremin büyüklüğünü bir miktar artırabilmesi anlamına geliyor.” – Prof. Dr. Süleyman Pampal
15 SİSMİK BOŞLUKTAN 7’SİNDE DEPREM MEYDANA GELDİ
1996’da yayınlanan ‘Türkiye’nin sismik boşluk haritası’na göre tam 15 adet sismik boşluk tespit edilmişti. Aradan geçen tam 27 yılda bu boşlukların 7’sinde deprem meydana geldi. İşte o depremler:
– 27 Haziran 1998 Adana-Ceyhan Depremi (M 6.3)
– 15 Aralık 2000 Akşehir Depremi (M 6.0)
– 3 Şubat 2002 Eber-Çay Depremi (M 6.2, 6.0)
– 23 Ekim 2011 Van Depremi (Mw 7.2)
– 21 Temmuz 2017 Gökova Depremi (M 6.6)
– 24 Ocak 2020 Doğanyol Depremi (M 6.8)
– 6 Şubat 2023 Pazarcık Depremleri (M 7.7, M 7.6)
